Eerst slaan, dan praten: het leggen van beslag

“Eerst slaan, dan praten” zei ooit een cliënt tegen mij. Het was een keurige meneer. Hij bedoelde het zeker niet letterlijk. Maar tussen de regels door was zijn boodschap duidelijk: hij had het gehad met zijn debiteur, die al maanden lang chicaneus betalingsgedrag vertoonde. Er moest nu daadwerkelijk betaald gaan worden, want het geduld was op. De betreffende cliënt wilde beslag op de bankrekening van zijn debiteur/schuldenaar.

Conservatoir (“behoudend”) beslag is nog altijd een slagvaardig middel in de incassopraktijk. Niet alleen wordt hiermee geprobeerd het verhaal veilig te stellen, het is ook vaak een goed middel om de schuldenaar duidelijk te maken dat het menens is. Later, als er een veroordelend  vonnis is, wordt het beslag omgezet in een executoriaal beslag, en kan het verhaal daadwerkelijk gaan plaatsvinden.

Maar hoe werkt nu zo een conservatoir beslag? Hoe wordt het bijvoorbeeld verkregen? En waarop kan bijvoorbeeld conservatoir beslag op worden gelegd? En welke type conservatoire beslagen zijn er?

Type conservatoir beslag Om met het laatste te beginnen, wil ik typen noemen: het conservatoire verhaalsbeslag en het conservatoire revindicatiebeslag. Het eerste beslag wordt gelegd om een geldvordering zoals onbetaalde facturen te verhalen c.q. te incasseren. Met het tweede beslag wordt gepoogd een zaak terug te krijgen (bijvoorbeeld: een eerder verkochte auto na ontbinding van de koopovereenkomst).

Hoe wordt beslag verkregen? De Nederlandse Wet is een schuldeiser/beslaglegger goed gezind. Veel rechtstelsels kennen überhaupt het conservatoire beslag niet. Zij vinden het een te ingrijpend middel: eerst moet een rechter maar over de vordering beslissen en daarna pas is beslag mogelijk.

In Nederland wordt de toestemming (ook wel genoemd: “het verlof”) om beslag te leggen relatief gezien eenvoudig verkregen, mits uiteraard de gronden aanwezig zijn. De schuldeiser wenst zich tot een advocaat en legt aan haar/hem de kwestie voor. Een advocaat stelt vervolgens (eventueel na een sommatie) een beslagverzoekschrift op en dient dat bij de rechter in. Zonder dat de schuldenaar dat weet (het is eenzijdige actie van de schuldeiser waarin de schuldenaar niet wordt betrokken) behandelt de rechter vervolgens vanachter zijn bureau het verzoek (uitzondering: loonbeslag; vanwege de impact worden partijen eerst gehoord).

De rechter bekijkt in het kort gezegd of het verhaal en de gronden aannemelijk zijn en verleent doorgaans verlof. Mits tijdig in de ochtend ingediend, beslist de rechter vaak al diezelfde dag. Indien de deurwaarder ook snel actie onderneemt, kan het beslag aan het einde van die dag al een feit zijn. Het is dus vaak een proces van 2 a 3 dagen.

De schuldenaar ziet zich vervolgens geconfronteerd met een beslag met (doorgaans) impact. Beslagen gelden op een bankrekening worden bijvoorbeeld bevroren.

Verdere acties van schuldeiser en schuldenaar Van de schuldeiser wordt wel actie verwacht. Hij kan na de beslagen niet zo maar achterover gaan leunen. Hij moet binnen een termijn van doorgaans 14 dagen een gerechtelijke procedure tegen de schuldenaar starten. Een rechter dient uiteindelijk te beslissen of de vordering van de beslaglegger terecht is. Onderneemt de schuldeiser de actie niet of niet tijdig, dan vervalt het beslag.

Een schuldenaar, die het niet eens is met beslag is genoodzaakt een procedure te starten (doorgaans een kort geding). Hij kan er ook voor kiezen om vervangende zekerheid te geven aan de beslaglegger zoals het verstrekken van een bankgarantie. De positie van de schuldenaar is dus niet te benijden: de schuldeiser krijgt met het verlof buiten de schuldenaar om gelijk in feite een krachtig middel; de schuldenaar moet maar zien van het beslag af te komen.

Waarop kan beslag worden gelegd? Er kan beslag worden gelegd op/onder veel goederen. Ik laat een aantal opties de revue passeren. Binnen het revindicatoir beslag kan bijna op alle zaken beslag worden gelegd. Denk daarbij aan auto’s, boten en huizen. Binnen de conservatoire beslagen is het beslag onder derden populair: er wordt beslag gelegd op de gelden en goederen, die een derde voor de schuldenaar onder zich heeft (zoals de facturen die de klant van de schuldenaar nog aan de schuldenaar moet voldoen; of het creditsaldo dat een bank nog aan de schuldenaar verschuldigd is: het “beslag op de bankrekening”). Ook beslag op panden, inventaris, aandelen en op handelsvoorraad is mogelijk. Terzake laatstgenoemd beslag zijn rechters vaak terughoudend, omdat daarmee feitelijk gelijk een bedrijf wordt stilgelegd, terwijl de vordering op dat moment nog niet vaststaat.

Onrechtmatig beslag Over het leggen van beslag moet zeker niet lichtvaardig worden gedacht: legt de beslaglegger achteraf gezien ten onrechte beslag (de vordering wordt later afgewezen) of de beslaglegger had geen belang bij het beslag (er wordt bijvoorbeeld beslag gelegd op bederfelijke goederen, die inmiddels zijn vergaan), dan is de beslaglegger in beginsel aansprakelijk voor de schade die de schuldenaar door het beslag heeft geleden.

Over beslag is nog veel meer te zeggen en te schrijven, maar dat gaat deze bijdrage voor nu te boven. Kessels Advocaten heeft veel ervaring met beslagen: wij staan zowel beslagleggers als personen die met een beslag worden geconfronteerd juridisch bij. Wij sparren er graag met u over!